naar start | a | b | c | d | e | f | g | h | i | j | k | l | m | n | o | p | q | r | s | t | u | v | w | x | y | z
Vast (2009) Ton Anbeek ****
Hoe maakbaar is een mensenleven?

Wie is Ton Anbeek? Hij is de schrijver van Vast en hij was onder andere hoogleraar in de Nederlandse letterkunde. Tot 2005, toen ging hij vervroegd met emiraat. Ton Anbeek heeft meerdere romans op zijn naam staan.

Vast dateert uit 2009. Het boek beschrijft de lotgevallen van Ronnie. Hij is een jonge crimineel die – vanwege misdaden - wordt behandeld op een gesloten afdeling waar meerdere jongeren verblijven die veel op hun kerfstok hebben. Zo is daar Joop de dope, hij is een junk, Brian is zwakbegaafd, een andere jongen – pedo – staat onder aan de hiërarchische ladder. De mokro’s met hun aanvoerder Hamid vormen een gemeenschap met hun eigen taal, normen en waarden.
Ronnie probeert zich in deze omgeving staande te houden. Hij heeft een vrij hoge opleiding – bijna de HAVO afgerond -. Hij observeert het gezelschap van een afstand en zegt niet veel. Zijn voorgeschiedenis komt in het boek langs. Joop de dope is zijn beste vriend. De jonge criminelen van de afdeling krijgen een feestavond aangeboden. Niemand minder dan de burgemeester zal op bezoek komen samen met andere hoogwaardigheidsbekleders. Aan de jongens wordt gevraagd het feestprogramma te verzorgen. De acts moeten uiteraard goedgekeurd worden door een ballotagecommissie. De bobo’s mogen geen risico lopen. Welke criminele jongeren zijn de uitverkorenen voor een feestelijk optreden en hoe zal deze avond verlopen?

Ton Anbeek heeft voor zijn boek Vast onder andere research gepleegd door bezoeken aan een gesloten inrichting in Lelystad. Het boek kenmerkt zich door levensechte beschrijvingen. De mokro’s hebben hun eigen ‘slang’, verschillende ‘soorten’ bewaarders komen langs en de hiërarchie binnen de gevangenisgemeenschap – het recht van de sterkste overheerst - is goed uitgewerkt.
Vast is soms een hilarisch boek, op andere momenten overheerst beklemming of melancholie. Maar centraal staat toch wel de uitzichtloosheid van het bestaan van deze jongens. De invloed van onveilige hechting, mishandeling of onverschilligheid op de ontwikkeling van kinderen worden goed uitgewerkt. ‘Als je een puppy maar vaak genoeg slaat, wordt-ie vanzelf vals.’ ‘Elke dag dat je opstaat besef je: ik ben slecht, daarvoor hebben ze me opgesloten…. Dat je vanzelf gaat geloven dat slechtheid je beroep is. En dat ze je laten geloven dat je dat beroep zelf gekozen hebt.’

De voorbereiding van de feestavond wordt al vrij vroeg in het boek aangekondigd. De lezer is deelgenoot van de ‘voorpret’. Daarnaast voelt diezelfde lezer dat er onheil in de lucht hangt. Ton Anbeek werkt deze dreiging knap uit waardoor de spanning in de tweede helft van Vast stijgt. Het verloop van de feestavond wordt beeldend beschreven evenals de climax en de ontlading. Deze opbouw maakt dat het boek uit moet. Gloort er aan het eind van het boek hoop voor Ronnie, de hoofdpersoon? Dat mag de lezer zelf bepalen.  

Ton Anbeek wisselt spanning af met humor en melancholie met agressie. Onderdrukkers staan in relatie tot onderdrukten en bazen zijn baas dankzij de knechten. Door het hanteren van verschillende perspectieven is Vast een kleurrijk en afwisselend boek dat de lezer aanzet tot het nadenken over goed en kwaad en over de maakbaarheid van een mensenleven. Zeer de moeite waard!