De toon is de cruciale factor in een verhaal
In Zweden op de kaart , dat eerder dit jaar een overzicht bracht van Zweedse schrijvers met hun hoofdpersonen, kwamen we de naam tegen van Thomas Kanger, die al een vijftal boeken op zijn naam had staan over inspecteur Elina Wiik van de recherche in Västerås.
Het verschijnen van Grensgebied, het eerste boek van Thomas Kanger in vertaling, maakt ons nieuwsgierig naar deze schrijver - die van huis uit journalist is - en naar zijn vaste hoofdpersoon.
Over schrijven en de blues
Van een nieuwe auteur horen we graag wat hem motiveert om misdaadromans te schrijven.
‘Mijn motivatie voor het schrijven van romans was het schrijven zelf. Ik beleefde zoveel plezier aan het schrijven van mijn eerste boek dat ik niet meer kon ophouden. En het kan eigenlijk niet anders worden omschreven als een passie voor schrijven. Maar zoals het vaak gaat in de liefde, veranderde het langzaam van een onstuimige passie in een stabiel ‘houden van’. Met als voordeel dat ik niet meer zo onbezonnen te werk ga als in het begin en dat ik er meer de tijd neem.
De reden voor mij om een misdaadroman te schrijven is eenvoudig. Het eerste boek in de reeks Första stenen is gebaseerd op een waargebeurde zaak. Een verhaal over brandstichting en moord dat ik wilde schrijven in de vorm van een true crime boek. Maar de dader wilde niet meewerken, zodat deze vorm onmogelijk werd. Voor mijn gevoel echter was het verhaal te goed om er niets mee te doen. Ik besloot het geheel om te vormen tot een misdaadroman en verzon hierbij mijn hoofdpersoon Elina Wiik. Ik raakte zeer gesteld op haar en dat was eigenlijk het begin van de serie.’
Horen er bij het schrijven van een serie vaste rituelen?
‘Nee, rituelen wil ik het niet noemen. Voor mij begint het verhaal vaak met een specifiek idee of een scène. Soms zie ik in gedachten een scène die ik kan koppelen aan een idee of een thema dat me bezighoudt. Dit samengaan - of beter gezegd: de conceptie - begint zich te ontwikkelen, te groeien als een echte baby: er ontstaan armpjes en beentjes, maar ook een hart en hersenen. Vervolgens schrijf ik een concept, met daarin het begin, hoe het verhaal zich in hoofdlijnen verder ontwikkelt en hoe het afloopt. De volgende stap is de research. Ik bezoek de locaties waar mijn hoofdpersonen naartoe gaan en zoek achtergrondinformatie over de onderwerpen die ik wil verwerken. Dan pas begint het eigenlijke schrijven, en al doende krijgt het verhaal zijn vorm en komt stapsgewijs het einde in zicht. Maar niet voordat ik nog een keer mijn feiten heb gecontroleerd, vaak op basis van nieuwe research. Hierbij vasthoudend aan het idee dat ik een roman schrijf en geen journalistiek stuk. Uiteindelijk wordt het verhaal gepolijst door nog wat te spelen met het taalgebruik en met de karakters. Verder begin ik iedere ochtend met het lezen en herschrijven van het werk van de vorige dag. Een manier van werken die me terugbrengt in het verhaal en het taalgebruik.’
Herschrijven zoals in het weghalen van delen die niet goed genoeg zijn?
‘Niet goed genoeg? Ik geloof dat ik deze vraag niet begrijp... grapje! In veel recensies die ik in de afgelopen jaren heb gekregen wordt gezegd dat mijn verhalen zeer effectief worden verteld. Dus ik denk dat ik wel mag zeggen dat ik goed ben in het wegsnoeien van dood hout. Ik blijf altijd proberen om zelfs een enkel woord te verwijderen wanneer het niet bijdraagt aan het verhaal.’
Kijkend naar het verhaal, welke verwachtingen van lezers neem je hierin mee?
‘Een misdaadroman heeft van zichzelf een aantal beperkingen en grenzen. Dat kan een last zijn, maar het biedt ook mogelijkheden. Je kunt het vergelijken met bluesmuziek, waarin je bepaalde onderdelen niet kunt weglaten omdat het dan geen blues meer is. Binnen het kader van het genre moet ik me houden aan bepaalde verwachtingen: er moet een moord worden gepleegd, en de dader kan niet opeens in het laatste hoofdstuk uit het niets verschijnen. En natuurlijk moet er spanning zijn; geen misdaadroman kan zonder.
Simpel gezegd moeten schrijvers van misdaadromans in hun verhaal een antwoord geven op drie bekende raadsels: wie heeft de moord gepleegd, waarom heeft hij/zij het gedaan en hoe wordt de misdaad opgelost? Net zo simpel als de drie akkoorden van de blues. Voor de rest is het aan het vakmanschap van de schrijver om met deze drie akkoorden te variëren.’
Over zijn werkwijze en zijn hoofdpersoon
Een collega-schrijver gaf aan dat een goed verhaal een mix was van drie ingrediënten, een goede plot, herkenbare karakters en een geloofwaardige setting. Kun je iets vertellen over je vaste hoofdpersoon Elina Wiik?
‘De drie genoemde ingrediënten, plus goed taalgebruik en een vastomlijnd idee, zou ik wil toevoegen wanneer je Aristoteles als leidraad neemt. Zijn regels voor een goed toneelspel zeggen dan ook nog iets over de muziek, en wanneer je dit vertaalt naar schrijven kun je zeggen dat dit betrekking heeft op de toon en het ritme van het verhaal. Ik denk persoonlijk dat de toon de cruciale factor is in het verhaal, en deze kun je als schrijver niet veinzen. De toon is dat wat de goede schrijvers onderscheidt van degene die beters iets anders kunnen gaan doen.
Maar goed, om terug te komen op Elina Wiik... zij is een dame met een eigen wil, die haar eigen paden baant en hierbij vaak in conflict komt met haar leidinggevenden. Hierin lijkt ze veel op de klassieke hoofdpersoon in veel misdaadromans. Wat haar anders maakt, is het volledig ontbreken van cynisme. Ze kan zich gemakkelijk inleven in het slachtoffer, maar wordt meer gedreven door de uitdagingen die een moeilijke zaak haar bieden. Zowel in haar werk als haar privé-leven is zij zelf degene die de hoogste eisen stelt. Het moet helemaal perfect zijn voordat ze enigszins tevreden kan zijn met het resultaat. Elina is een afspiegeling van veel moderne vrouwen met een hoog, bijna obsessief ambitieniveau. Dus wanneer ze in dit boek, Grensgebied, Alex, de liefde van haar leven ontmoet, staat er veel op het spel...’
In verschillende recensies wordt gezegd dat je razend knap in de gedachtewereld van een vrouw kunt stappen. Waar komt dit inlevingsvermogen vandaan?
(Glimlacht) ‘Dat is de vrouw in mij. Wat kan ik daar nu serieus op antwoorden? Ik heb een aantal goede vriendinnen met wie ik heel openhartig kan praten. Verder is het zo dat je de persoon moet worden over wie je schrijft. Dat is het hele geheim achter het schrijven: dat je daadwerkelijk die ander wordt. Ik moet ook zeggen dat ik mannen en vrouwen niet zo heel verschillend vind. Natuurlijk zijn er soms opvallende verschillen in gedrag en houding, maar er zijn ook veel overeenkomsten in de manier waarop we omgaan met leed en hoe we ons verheugen op de goede dingen in het leven.’
Om terug te komen op de ingrediënten. Hoe maakt je een sterk plot en welke thema’s hebben hierbij je voorkeur?
‘Om te beginnen met het laatste, mijn voorkeur gaat uit naar morele thema’s. Hiermee bedoel ik: waarom doen mensen wat ze doen en hoe gaan ze om met de consequenties van hun handelen?
In Grensgebied zie je een dergelijk dilemma, dat van: hoe blijf je menselijk in een omgeving die dat allang niet meer is? Hoe kun je weerstand bieden aan de omstandigheden zonder eraan onderdoor te gaan?
Een sterke plot vraagt om een sterk thema, en natuurlijk komt er meer bij kijken. De plot in misdaadromans is technisch erg gecompliceerd. De gebeurtenissen moeten op een geloofwaardige manier samenhang vertonen. Lezers zullen fouten in de samenhang direct ontdekken. Hierbij moeten natuurlijk aanwijzingen worden gegeven, maar zonder de antwoorden op de raadsels te vroeg te onthullen. Ik besteed zelf veel aandacht aan de plot en kijkend naar Grensgebied was het construeren van het moeilijkste van de hele serie tot nu toe. En verder moet je de aandacht van de lezer vasthouden, én natuurlijk een spannend slot creëren. Zoals ik al zei, gecompliceerd.’
In de boeken over Elina Wiik gebruik je Västerås als setting. Hoe crimineel is Västerås?
‘Misdaad bestaat niet meer sinds Elina er werkt. Nee, even serieus, Västerås is ongeveer de meest doorsnee stad die je kunt vinden. Voor mij was dat ook de reden om de stad als decor te gebruiken. Västerås loopt niet voor of achter bij de rest van het land; het is typisch Zweden.’
Geeft de Scandinavische crimefictie een realistische benadering van het dagelijks leven van normale mensen? Is dit dezelfde traditie die is ingezet door Sjöwall & Wahlöö? In welke vorm zien we dit terug in je boeken?
‘Ik geloof dat de realistische traditie veel eerder is begonnen, door de vele proletarische schrijvers in het begin van de twintigste eeuw. Wat Maj Sjöwall en Per Wahlöö hebben gedaan, was deze traditie verenigen met Amerikaanse invloeden zoals deze onder andere werden beschreven door Ed McBain. En ja, je kunt dit ook terugvinden in mijn boeken. Echter meer in de zin van menselijke emoties en ervaringen en minder in de samenleving als geheel. Ik ben zelf meer geïnteresseerd in hoe veranderingen in de samenleving invloed hebben op mensen, en minder in bekritiseren van deze veranderingen.’
Over zijn boek en gebaande paden
Grensgebied is een misdaadroman die zich voor een groot deel afspeelt in voormalige Joegoslavië. Waar komt deze keuze vandaan?
‘Twee redenen voor deze keuze. De eerste is dat het morele dilemma in Joegoslavië dagelijkse realiteit was. Kun je te allen tijde menselijk blijven in een onmenselijk situatie? Tweede reden was dat ik tijdens de oorlog verslaggever was en daar veel ervaringen heb opgedaan.’
De Engelenberg is een repeterend thema. Sluipt een dergelijke compositie in een verhaal of is dit vanaf het begin de opzet?
‘Eerlijk gezegd ontstond het thema tijdens het schrijven en is het daarmee een goed voorbeeld hoe een plot zich kan ontwikkelen tijdens het schrijfproces.’
In het boek wordt een link gelegd met de Slavische mythologie. Een mythologie die de volken van de Balkan gemeenschappelijk hebben. In hoeverre denk je dat het zoeken naar overeenkomsten veel meer stabiliteit en vrede gaat brengen dan het benadrukken van de verschillen?
‘Het doel voor mij was om aan te tonen dat de mythologie een realiteit is die ook nu nog de manier van denken van mensen beïnvloedt. Mythes kunnen soms dodelijk zijn. Verder wilde ik met Grensgebied een boek schrijven dat enigszins afweek van de gebaande paden van het genre.’
Denk je dat je boek een bijdrage heeft geleverd aan het overbruggen van de verschillen?
‘Ik vrees van niet. Maar er zijn heel wat lezers die me hebben verteld dat ze een beter inzicht hebben gekregen in de situatie op de Balkan en de daar gevoerde oorlogen. Ik wil nog wel benadrukken dat het boek maar voor een deel over deze problematiek gaat. Het is ook een liefdesverhaal, waarbij het duidelijk is dat niets belangrijker is dan liefde.’
Nu Elina de smaak van internationale expedities te pakken heeft, kunnen we haar ook op onderzoek in Nederland verwachten?
‘In Grensgebied zitten al twee Nederlandse karakters in een bijrol, dus is er al sprake van een Dutch Connection. In mijn thriller Ockupanterna, die geen Elina Wiik-boek is, speelt zich een belangrijke gebeurtenis in Amsterdam af. Ik zal er in ieder geval voor zorgen dat Elina naar Amsterdam afreist als het helemaal uit de hand dreigt te lopen.’
Staat er al een nieuwe Wiik op het programma en kun je al een tipje van de sluier oplichten?
‘Ik heb besloten haar even wat rust te gunnen. Maar zo nu en dan kijkt ze mee over mijn schouder en herinnert ze me eraan dat ze bestaat. Tijdens haar periode van rust schrijf ik een nieuwe thriller die zich voor een groot gedeelte in Vietnam afspeelt. Een warm Vietnam, zoals ik nu meemaak tijdens mijn research.'
|
