Misdaadromans

Nesserland

Håkan Nesser, de schrijver van boeken rondom commissaris Van Veeteren, was op 20 augustus in Nederland. Samen met Sven Wollter. Deze acteur speelt Van Veeteren in de zes films die vanaf september 2007 door de KRO worden uitgezonden. Håkan Nesser schreef tien boeken met Van Veeteren in de hoofdrol. Het eerste boek verscheen in 1993 en hij voltooide de reeks in 2003. Inmiddels zijn zeven delen in Nederlandse vertaling gepubliceerd. De laatste titel is Carambole en verscheen in 2007 bij uitgeverij De Geus.

Door: Ine Jacet

Håkan Nesser heeft het maar druk op maandag 20 augustus. ’s Middags komen diverse interviews voorbij en ’s avonds vindt de voorvertoning van Carambole – de film - plaats. Zijn humeur lijdt er niet onder. Een charmante man die ruim de tijd neemt om zijn ideeën over zijn werk toe te lichten. Wat is er bijzonder aan deze reeks? Enkele feiten op een rij.

Maardam en Nesserland

Håkan Nesser situeert het politiebureau waar Van Veeteren werkt in Maardam. Het is een fictieve stad in een fictief land. In de 10 boeken met Van Veeteren in de hoofdrol krijgt Maardam steeds meer gestalte. Maardam lijkt veel op een Nederlandse stad. Er is een Grote Markt, Van Veeteren woont op Klagenburg 4, en Ewa Moreno, een politievrouw, woont in de Falkstraat. De munteenheid is de gulden, er zijn diverse kranten, waaronder De Telegraaf, een serieuze krant.
In 1993 – het begin van de serie – wonen er in Maardam 300.000 mensen. Zes jaar later is dit nog steeds het geval. In Nesserland regent het veel en bepaalde steden komen in meer boeken terug. Bijvoorbeeld de steden Kaalbringen en Gimsen. Ook restaurant Vlissingen duikt regelmatig op. Schilderingen van het landschap zijn uitvoerig aanwezig. Het land ligt aan zee en vanaf zee drijft met regelmaat een lagedrukgebied binnen. Soms valt er sneeuw, maar het blijft nooit lang liggen. De temperatuur is buiten de zomer om gemiddeld 8 graden. In de zomer kan het gebeuren dat de inwoners worden verrast door een hogedrukgebiedje. De boeken spelen zich af in het jaar dat ze zijn geschreven.
In hoeverre heeft Nesser zich laten inspireren door Nederland? 
‘Ik wilde een fictief Europees land maken en Nederland is zeker voor een deel een inspiratiebron geweest. Ik kom graag in Nederland. Toen ik aan de reeks begon, wist ik intuïtief dat het een fictief land moest worden. Een boek is een soort gesprek tussen twee mensen. Tussen de auteur en de lezer. Als lezer maak je je eigen beelden. Beelden ontstaan in mijn hoofd. Als ik schrijf dat het een koude en regenachtige novemberavond in Maardam is, roept dit ook beelden op bij de lezer. Als ik hetzelfde over Parijs schrijf, is dit beeld gebonden aan de realiteit. Bij een fictief land kan de lezer meer eigen beelden scheppen. Het is zijn of haar eigen Maardam en niemand kan zeggen dat een beeld niet klopt. Of Maardam de hoofdstad van Nesserland is? Het zou kunnen’, aldus de auteur. ‘Het is een oude stad met kathedralen en kerken. Er is een universiteit die meer dan 500 jaar bestaat. Er zijn diverse ziekenhuizen en er is een luchthaven. De rivier die door Maardam stroomt, heet de Maar.’
Uiteraard komen Zweedse elementen terug in de boeken. Zo komt Astrid Lindgren voorbij, evenals Strindberg en kent Nesserland een queen of crime, die Diza Murkland heet. Maar Van Veeteren spreekt geen Zweeds en zegt over Zweden: ‘Dat is toch dat land waar ze verrotte vis eten?’

Van Veeteren

De tien boeken met Van Veeteren in de hoofdrol vormen een geheel. In de eerste vijf werkt hij als commissaris. Daarna gaat hij met pensioen en werkt hij in antiquariaat Krantze. Andere politiemensen zoals Münster en Ewa Moreno worden dan meer naar voren geschoven. Van Veeteren zelf blijft zijdelings betrokken.
‘Ik wilde 10 gevarieerde boeken schrijven. Vandaar deze formule. Ook de andere personages wilde ik verder uitwerken.
Van Veeteren is voor mij een goede vriend geworden, misschien wel een soort vaderfiguur. Hij is ouder dan ik nu ben, hij is intelligent, heeft meer ervaring en weet meer van het leven dan ik. Ik leer van hem. Misschien klinkt het raar, maar als ik over hem schrijf, doe ik dat altijd vanuit diep respect. Hij staat eigenlijk boven mij.’
De commissaris houdt van klassieke muziek en draait veel cd’s van favoriete componisten als: Mahler, Bruckner, Vivaldi, Grieg en Debussy. Hij is zeer belezen, heeft een passie voor schaken, houdt van goede gesprekken, lekker eten en een goed glas wijn. Zijn collega’s vinden dat hij soms teveel in zijn eentje opereert. Een uitspraak van Van Veeteren is: ‘Ik verdedig misdaden niet, maar als we de essentie van de daad en de beweegredenen van de dader niet kunnen begrijpen, tja, dan komen we niet ver bij de politie.’
Håkan Nesser: ‘Ik heb tien boeken geschreven over Van Veeteren en daar blijft het bij. Er zal geen nieuwe titel verschijnen.’ De auteur heeft zelf geen favoriet boek uit de serie. ‘Sommige boeken lezen gemakkelijker dan andere. Dat heeft ook te maken met de structuur. Bij veel wisseling van tijd is de structuur soms lastiger te doorgronden.’ 

Carambole: het boek en de verfilmingen

In Carambole, het jongste boek dat in Nederlandse vertaling is verschenen, krijgt Van Veeteren het zwaar. Zijn zoon Erich, met wie hij geen bijzonder goede verstandhouding had, wordt vermoord.
De titel van het boek is ontleend aan het biljartspel en staat symbool voor de twijfel aan ordening en patronen. Er wordt verwezen naar de rol van het toeval dat ervoor zorgt dat de biljartballen elkaar uiteindelijk toch nog raken.
‘Je kunt er niet van uitgaan dat een moord altijd doordacht en gemotiveerd is. Van Veeteren zoekt vaak naar de ordening en naar patronen. Maar hij zegt ook: “Toeval bestaat. Niet alleen die verdomde patronen.”’
Håkan Nesser is erg tevreden over de verfilmingen van zijn boeken. ‘Sven Wollter ís Van Veeteren. Sven vroeg of hij Van Veeteren iets vriendelijker mocht maken. Dat vond ik prima en het is hem gelukt. Ik heb het nooit vreemd gevonden dat Van Veeteren het gezicht van Sven kreeg.’
De 6-delige serie zal door de KRO vanaf september worden uitgezonden. In totaal zijn er negen boeken uit de serie verfilmd. Håkan Nesser heeft niet zelf de scripts geschreven. ‘Andere mensen kunnen dat beter dan ik.’

Andere boeken en recente activiteiten

Ondertussen werkt Håkan Nesser aan een serie van vier boeken met een nieuwe politieman. Zijn naam is Gunnar Barbarotti. ‘Hij lijkt helemaal niet op Van Veeteren.’
De verhalen spelen in Kymlinge, een fictieve plaats in het westen van Zweden. In Duitsland, waar Nesser erg populair is, is inmiddels het eerste deel uit deze serie verschenen.
Daarnaast heeft de auteur nog verschillende romans op zijn naam staan die (nog) niet in het Nederlands zijn vertaald. In totaal heeft hij 20 boeken geschreven.  
Twee delen van de Van Veeteren reeks zijn inmiddels in Amerika gepubliceerd en zijn goed ontvangen. Håkan Nesser en zijn vrouw wonen nu een jaar in New York.
‘Het bevalt uitstekend en we tekenen nog een jaar bij. Als ik tegen een Amerikaan zeg dat ik uit Zweden kom en boeken schrijf, valt meteen de naam Ingmar Bergman. Ze houden daar wel van het sombere, het reflectieve en de traagheid. Het roept de associatie met Europa en de oude cultuur op. Ik gebruik mijn tijd in New York ook om research te doen. Na die twee jaar gaan we terug naar Zweden.’

Håkan Nesser. Een plezierig interview met een toegankelijke schrijver. Diezelfde avond heb ik naar Carambole, de film,  gekeken. Indrukwekkend! En zoals altijd komt dan weer de vraag naar boven: Is het boek beter, of de film? Oordeel zelf en zoek de verschillen.