Misdaadromans

Het monster van München

Door: Ine Jacet

Het tweede boek van de Duitse schrijfster Andrea Maria Schenkel is onlangs in Nederlandse vertaling verschenen. De titel luidt Het monster van München en is de vertaling van het Duitse Kalteis.

Andrea Maria Schenkel heeft maar liefst twee keer achter elkaar de Duitse equivalent van De Strop gewonnen. De eerste keer won ze hem in 2007 met Blik op het Duister, en in 2008 met Het monster van München. In Blik op het Duister stond een waargebeurde moord in het Duitse plaatsje Hinterkaifeck centraal. Ook Het Monster van München is gebaseerd op feiten uit het verleden. Hoofdpersoon in het boek is Josef Kalteis, maar zijn echte naam was Johann Eichhorn. Hij kwam uit Aubing, een plaats in de buurt van München. In de jaren dertig van de vorige eeuw vermoordde hij vijf vrouwen. Daarnaast werd hij verdacht van negentig verkrachtingen. Uiteindelijk bekende hij vierendertig verkrachtingen en vijf moorden. Eind 1939 werd hij ter dood veroordeeld. Een van de vrouwen die hij vermoordde was de 16-jarige Katharina Schätzl uit Wolnzach.

Allereerst enkele feitelijke achtergronden bij het waar gebeurde verhaal. Daarna meer over Het monster van München, de misdaadroman van Andrea Maria Schenkel.

Deze man was ongeveer 30 jaar, droeg een blauw pak en een hoed. Enkele andere getuigen verklaarden dat ze haar achterop een brommer hadden gezien. Er waren helaas maar weinig verklaringen van getuigen.  
Drie dagen lang hoorde de hospita niks van Katharina. Ze maakte zich zorgen over de verblijfplaats van het meisje maar waarschuwde niet de politie.
Op 14 oktober deden enkele wandelaars in het zuiden van München een gruwelijke vondst. Bij het zogenaamde Isar-dal vonden ze een stoffelijk overschot verpakt in een kleed en samengebonden met ijzerdraad. Zware stenen moesten ervoor zorgen dat het lichaam niet zou gaan drijven. De eerste onderzoeken van de politie wezen erop dat het slachtoffer was gewurgd. Al snel werd haar identiteit duidelijk. Het was Katharina Schätzl. Er werd een beloning van 300 Duitse Marken uitgeloofd voor bruikbare tips die zouden leiden tot de arrestatie van de moordenaar. Er kwamen echter bij de politie weinig tot geen aanwijzingen binnen.
Pas 7 jaar later was er een spoor. Tussen 1934 en 1938 vermoordde deze Johann Eichhorn nog vier andere vrouwen nadat hij ze had verkracht. In 1939 werd hij eindelijk op heterdaad betrapt toen hij zich wilde vergrijpen aan een 12-jarig meisje. Een toevallige passant greep hem in de kraag en bracht hem naar de politie.
Tijdens het verhoor gaf hij toe dat hij Katharina Schätzl had vermoord. Hij bekende nog meer misdaden. Uit verhoren bleek dat Johann Eichhorn een ijskoude, gevoelloze man was die geen enkel berouw toonde. Volgens de onderzoekers was hij door en door persvers. Hij wurgde de vrouwen of schoot ze dood. Vaak fietste hij over eenzame wegen in de buurt van bossen en trok hij vrouwen van de fiets om hen daarna het bos in te sleuren. Als het slachtoffer zich te heftig verweerde, doodde hij haar en vergreep zich nadien aan het lijk. Hij sneed intieme delen uit de lichamen en kauwde erop.
Hij werd ter dood veroordeeld en op 1 december 1939 met een valbijl onthoofd.  
Johann Eichhorn leidde tot zijn arrestatie een bijna perfect dubbelleven. Hij werd in 1906 geboren, trad in 1937 in het huwelijk en kreeg twee kinderen. Hij werkte bij de spoorwegen, was een nazi  en lid van de NSDAP. Na zijn arrestatie liet zijn vrouw zich van hem scheiden, nam een andere identiteit aan en vertrok met onbekende bestemming. De machthebbers in Duitsland hadden geen behoefte aan sensatiezucht rondom deze man en het hele proces van terdoodveroordeling en executie verliep in stilte.   

Het monster van München 2008(oorspronkelijke titel: Kalteis) *****
Andrea Maria Schenkel heeft haar boek dus gebaseerd op feiten rondom deze Johann Eichhorn die ze de naam Josef Kalteis heeft gegeven.
Het verhaal telt slechts 140 bladzijden en kenmerkt zich door een bijzondere structuur.
Het boek opent met een dossiernotitie ter afsluiting van het proces tegen Josef Kalteis. Op de eerste pagina wordt duidelijk dat deze man geen gratieverzoek zal krijgen, dat het om een Volksduitser gaat, een Ariër die bovendien lid was van de NSDAP. Het dossier legt absoluut stilzwijgen op ‘zodat deze man de stad van de geliefde Führer niet langer kan bezoedelen’.
Na deze inleiding wordt Josef Kalteis beschreven terwijl hij in zijn cel zit en wacht op zijn executie. De duur van de executie, van het betreden van de binnenplaats tot en met de executie door de valbijl bedraagt zeventien seconden.
Daarna maakt de lezer kennis met Kathie, het jonge meisje dat haar geluk wil zoeken in München. Ze wordt gevolgd tijdens haar belevenissen in de grote stad. Ze is een naïef meisje dat al snel in aanraking komt met een aantal prostituees en de mannen die hen omringen.
De vraag is wanneer zij haar moordenaar zal ontmoeten. Haar verhaal wordt afgewisseld met verhalen van andere vrouwen die het slachtoffer werden van de Kalteis. In korte hoofdstukken schetst de schrijfster hun ervaringen. Daarnaast zijn er hoofdstukken die vanuit de moordenaar zijn geschreven en de verhoren door de politie nadat hij is opgepakt.

Andrea Maria Schenkel schrijft dus niet vanuit een speurder of politiemensen die rechercheren, maar vanuit het gezichtspunt van de personages, van slachtoffers, de dader, getuigen en omstanders.  
Het kost de lezer nauwelijks moeite om te schakelen tussen de verschillende verhaallijnen.
De auteur wijdt nauwelijks uit, komt snel tot de kern en gebruikt met regelmaat spreektaal die past bij de tijd en de mensen. De tijdsgeest uit de jaren dertig in het Duitse Beieren komt in vele gedaantes voorbij: de dromen van mensen over een betere toekomst, de cultuur en gewoontes uit die tijd.
Haar vorige boek kreeg in Duitsland en andere landen veel positieve recensies. Het monster van München is heftiger en gewelddadiger, mede omdat het vanuit het perspectief van dader en slachtoffers is geschreven.
Dit boek is een pareltje van 140 bladzijden en kenmerkt zich door een bijzondere compositie en schrijfstijl. Het monster van München is schokkend, spannend en intrigerend, en het verwoordt helder de tijdsgeest en de cultuur uit de jaren dertig van de vorige eeuw in München, die gevolgd zouden worden door de meest zwarte bladzijden uit de Duitse geschiedenis. 
Lof en hulde voor de schrijfster: Andrea Maria Schenkel.