Martin William Smith werd geboren in 1943. Hij groeide op in Reading, Pensylvania waar zijn vader een blanke jazzmuzikant was en zijn moeder zong, ze was van Indiaanse afkomst. Op latere leeftijd heeft de auteur de naam ‘Cruz’ aangenomen als eerbetoon aan zijn grootmoeder.
‘Je moet een outsider zijn om te kunnen schrijven’, zei hij ooit. De meeste van zijn hoofdpersonen zijn buitenstaanders die met scherpte hun omgeving bekijken. Zijn familie en vrienden kennen hem als Bill Smith. Hij studeerde in 1964 af aan de universiteit van Pennsylvania. Hij werkte als journalist, was verbonden aan plaatselijke TV stations en was correspondent voor ‘the Associated Press’. Zijn grote doorbraak kwam met zijn roman 'Gorki Park'. Voordat hij dit boek kon schrijven, bezocht hij Moskou, sprak met Russen in de VS en las veel Russische kranten. Martin Cruz Smith pleegt heel veel research. Dat doet hij bij al zijn boeken. Gorki Park werd dus een groot succes en de vergelijking met John le Carré werd gemaakt. Enige tijd na publicatie volgde de verfilming en wereldwijd was dit een topper. Daarna volgden er meer boeken met dezelfde hoofdpersoon. Hij publiceerde ook andere boeken die deels goede kritieken kregen, maar de boeken met Renko verkopen verreweg het best.
Ik was helemaal niet van plan meerdere boeken met Arkady in de hoofdrol te schrijven,’ zegt de auteur.
Ooit begon Martin Cruz Smith aan zijn eerste roman getiteld 'The Indians'. We schrijven dan het jaar 1970 en dit boek beschrijft de manier waarop blanken de indianen hebben behandeld. Ook publiceerde hij aan het begin van zijn carrière onder verschillende pseudoniemen : de Jake Logan westerns, boeken met Nick Carter en hij gebruikte de pseudoniemen Martin Quinn en Simon Quinn. Hij kon er amper van leven totdat Gypsy in Amber, werd verfilmd voor T.V.
Ook had hij het plan een boek te schrijven over een seriemoordenaar in Moskou. Aldus geschiedde. Smith had in die tijd communistische sympathieën en verwoordde deze opvattingen in dit boek (Gorki Park). Gevolg was dat zijn toenmalige uitgever het niet wilde publiceren. Jaren later ging hij met zijn manuscript naar ‘Random House’ en daar werden de rechten gekocht voor ongeveer 1 miljoen dollar. ‘Mijn boeken moeten sterke politieke en sociologische elementen bevatten. Niet politiek in de zin dat ze prekerig zijn, maar meer beschrijvend.’
Martin Cruz Smith staat bekend om zijn gedegen research. Voor zijn boek ‘Wolf eet hond’ (2005) reisde hij af naar Tsjernobyl om de gevolgen van de ramp met de kernreactor te bestuderen. Voor zijn boek ‘Rose’, verbleef hij wekenlang in Lancashire om te praten met mijnwerkers en hij bezocht de mijnen. Voor Havana Bay, reisde hij af naar Cuba. Hij had drie jaar nodig om Havana Bay te schrijven; maandenlange research, uren en uren praten met Cubanen in de VS en Cuba vijf keer bezoeken.
Ook voor December 6, dat zich afspeelt in Tokio vlak voor het bombardement op Pearl Habor, heeft hij ter plekke uitvoerige studie verricht.
Zijn boeken rondom inspecteur Arkadi Renko verkopen het best. De schrijver ontkent niet dat de keuze voor de hoofdpersoon sterk is ingegeven door de voorkeur van de uitgever. ‘Een thriller met Arkadi betekent goede verkoopcijfers. Helaas ben ik nog niet financieel onafhankelijk. Anders zou ik me nog meer richten op wat ik zelf leuk vind.’
Maar hij houdt van Renko. Hij is een man met een humanistische inslag die waarde hecht aan gelijkheid van mensen. Zijn vader was militair en nam deel aan de onderdrukking van het Russische volk. Renko voelt zich hierover schuldig en heeft het gevoel dat hij moet terugbetalen.
Voor zijn laatst verschenen boek ‘Wolf eet hond’ vertrok hij naar Tsjernobyl om zelf het leven aldaar mee te maken. Het verwoeste Tsjernobyl na de kernramp. ‘Zo’n boek kun je alleen maar schrijven als je er daadwerkelijk bent geweest.’ Dat Renko dit keer terechtkomt in Tsjernobyl heeft vooral te maken de nieuwsgierigheid van Cruz Smith. Hij heeft deze plaats bezocht en zijn bezoek heeft hem verontrust. ‘Het is een tijdbom en we laten de Oekraïne als Westerse wereld gewoon stikken’. Cruz Smith wil niet dat zijn boeken alleen maar een aanklacht zijn. Ook hoeft hij niet alleen maar lovende recensies. ‘Mensen moeten opgewonden raken over mijn boeken. Ik wil veel mensen bereiken.’
Hij bewondert Larry Block, Donald Westlake en Elmore Leonard. ‘Er is de afgelopen decennia veel veranderd binnen het genre en er zijn veel subgenres en schrijvers bij gekomen. Ik heb de indruk dat lezers soms niet weten wat ze moeten kiezen uit het enorme aanbod. ‘
‘Ik kan niet schrijven als een verhaal me verveelt. Voor mij moet het interessant zijn en nog belangrijker is dat ik meeleef met mijn hoofdpersoon. Voor Renko geldt dit ook. Door de ogen van Renko naar het leven kijken is interessanter dan door mijn eigen ogen. Hij is intelligenter, meer ervaren en sympathieker dan ik ben. Ook durft hij meer. Hij is niet met opzet een held, het overkomt hem. En hij is begaan met wat er in Rusland gebeurt. Ik ben blij dat ik dit karakter gevonden heb. Het beste dat ik ooit gedaan heb is dat ik geen Amerikaanse held als hoofdpersoon heb gekozen voor ‘Gorki Park’.
Martin Cruz Smith woont in Californië met zijn vrouw. Zijn drie kinderen zijn inmiddels volwassen.