God save our multinational
Sinds ik mijn man 'Absolute vrienden' cadeau deed, werd hij een
onvoorwaardelijke fan van John Le Carré en is het zijn streefdoel
om diens hele (uitgebreide!) oeuvre te bemachtigen. Onnodig te zeggen
dat ik hem vol overtuiging help en al heel wat genoeglijke uren
doorbracht, snuffelend in tweedehandsboekwinkeltjes. Een maand of
twee geleden stootte ik op 'De toegewijde tuinier', een boek van
2001. Toevallig, vertelde mijn man, kwam de verfilming van dat boek
eraan. Inmiddels loopt 'The constant gardener' in de bioscopen,
hij krijgt razend goede kritieken en in de boekhandel ligt 'De toegewijde
tuinier' nu met filmvoorplat. Dit is weer een gouden kans voor wie
het talent van Le Carré nog niet zou kennen! Zoals ik, moet
ik hier eerlijk toegeven. Want ondanks het mij omringende Le Carré-enthousiasme,
had ik voor 'De toegewijde tuinier' nog niets van de ex-diplomaat
gelezen.
Het hoofdpersonage van 'De
toegewijde tuinier', Tessa Quayle, is dood. Vermoord, toen ze op
weg was met haar vriend Arnold Bluhm, ergens in het noorden van
Kenia. Deze jonge, aristocratische vrouw leefde met haar man, de
diplomaat Justin Quayle, in Kenia. In plaats van zich zoals de andere
diplomatenvrouwen op de achtergrond te houden, was ze druk doende
een aantal mistoestanden aan de kaak te stellen.
Het eerste deel van 'De toegewijde
tuinier' zien we door de ogen van Sandy Woodrow. Hij is op de Britse
ambassade in Nairobi de nummer twee. Zijn hoofdbekommernis bij het
vernemen van Tessa’s dood is het vermijden van een schandaal.
Het opvangen van Tessa’s man, Justin, vormt daar een onderdeel
van. Sandy vindt Justin een slapjanus. Sandy begrijpt niet wat de
veel jongere Tessa in Justin zag. Een aantal flashbacks leggen zijn
gevoelens voor Tessa bloot. Hij was hartstochtelijk verliefd en
zou zijn hele stijve façade opgeven om er met haar vandoor
te gaan. Dat is alleszins wat hij zichzelf wijsmaakt, want in realiteit
deed hij niets waardoor hij minstens het respect van Tessa had kunnen
verdienen, integendeel.
Sandy blijft in beeld tot Tessa
begraven wordt. Na de begrafenis neemt Justin, Tessa’s man,
het perspectief over. Door zijn herinneringen krijg je een messcherp
inzicht in de verhoudingen tussen de diplomaten, in hun vaak kleinzielige
bekommernissen en waanbeelden. Tessa vormde het middelpunt van zijn
leven, en nu ze weg is, begint hij zich af te vragen waar ze precies
mee bezig was. Hij wil haar en haar inzet rechtdoen en daarom treedt
hij in haar voetsporen. Justins queeste voedt de hoop naar het lot
van Arnold Bluhm, de man die bij Tessa was toen ze vermoord werd,
en legt gesjoemel bij farmaceutische bedrijven bloot. Onder het mom
van “geplande investeringen -betrekkingen niet schaden - tewerkstelling”
wordt deze fraude met de mantel der liefde bedekt.
'De toegewijde tuinier' is
een compleet boek. Politiek kritisch, onthutsend, cynisch en schrijnend,
maar tegelijkertijd vol hartstocht en liefde. Een boek met schitterende
dialogen tussen levensecht getekende personages. Een wanhopig én
hoopvol boek, en volgens Rinus Ferdinandusse, vermoedelijk ook een
invloedrijk boek.
Dat laatste is te hopen. Le Carré schrijft in een nawoord dat
er veel fatsoenlijke farmaceutische bedrijven zijn, maar ook: “Naarmate
mijn reis door de farmaceutische jungle vorderde, ben ik tot het besef
gekomen dat mijn verhaal, vergeleken met de realiteit, zo tam was
als de tekst van een op vakantie verstuurde prentbriefkaart.”
Zo kwam het op mij niet over. |