Wodka begint waar de Sovjet
Unie eindigt, namelijk eind december 1991.
In honderd hoofdstukken vertelt Starling over de eerste honderd
dagen na het oude systeem. De leiders van het land willen overschakelen
van een plan- naar een vrijemarkteconomie, waar ‘alles kostte
wat het kostte, ongeacht wat de staat voorschreef‘.
Voor deze hervorming doet
de regering beroep op Alice Liddell, een briljante Amerikaanse consulente
van het IMF. Ze assisteert bij de privatisering van de wodkafabriek
Rode Oktober. ‘Ik ben uitgenodigd om een lezing te houden
over de risico’s van het zakendoen in Rusland,’ zegt
ze halverwege het boek. ‘Ik mag het Guinness Book of Records
wel inlichten. Het zou wel eens de langste lezing ooit kunnen worden.’
Ze bedoelt het als grapje. Ze weet nog niet half hoe waar haar woorden
zijn.
Er woedt een harde machtsstrijd
tussen Slavische en Tsjetsjeense bendes met de Rode Oktober als
inzet. De directeur van de wodkafabriek, Lev, zit hier als hoofd
van de Slavische bende middenin. Als Alice Levs minnares wordt,
is ze meteen het uitgelezen doelwit van de Tsjetsjenen. Haar liefde
is echter ondergeschikt aan haar ambitie en belet haar niet Levs
frauduleuze praktijken aan de kaak te stellen. Tot haar frustratie
moet ze vaststellen dat niemand daar op zit te wachten. Dan wordt
Alice ontvoerd en kan Lev niet anders dan onderhandelen met zijn
aartsvijand.
Die onderhandelingen hebben grote gevolgen voor het verdere verloop
van de privatisering en voor de kindermoorden die Moskou teisteren
sinds een intimidatiepoging van Lev vreselijk uit de hand liep.
Juku Irk, een agent uit Estland, probeert tevergeefs die moorden
op te lossen.
Is er een perverse seriemoordenaar aan het werk, of kaderen de kindermoorden
in de bende-oorlog?
De opeenvolging van dagen in hoofdstukken geven het boek een doorgaans
stevige vertelstructuur. Er gebeurt elke dag wel wat, al moet ik
zeggen dat niet elke dag me even hard kon boeien. De finesses van
wat er allemaal bij een openbare verkoop komt kijken, hadden mij
bespaard mogen blijven. Desalniettemin is Starling een overtuigd
verteller die zowel romantische als knieën-wakmakende scènes
geloofwaardig kan neerzetten.
Lekker relaxed lees je over Alice en Lev in de bagna (natte sauna),
terwijl je vingers even later natte afdrukken nalaten op het papier
als een Slavische boef zich in het hol van een Tsjetsjeense wolf
waagt.
Starling schetst terloops
ook de ontreddering die de veranderingen bij de gewone burger, jarenlang
gewend aan corruptie en intimidatie, veroorzaken. Hij maakt iets
abstracts zoals de overgang van plan- naar vrijemarkteconomie concreet.
De Russische maatschappij schudt haar verleden niet zo maar van
zich af en dat laat hij overduidelijk zien. “Net als Mozes
moesten de Russen veertig jaar doorbrengen in de woestijn zodat
de oude generatie kon uitsterven en een nieuwe bevrijde generatie
kon opstaan,” denkt Juku Irk.
De structurele corruptie, het aanpassen van de waarheid naar wat
het best uitkomt, de organisatie van het werk waarbij geen ruimte
gelaten wordt voor individuele ambitie, machtsmisbruik en oude vrienden...
Starling weet het allemaal
mooi te kaderen. Hij doorspekt zijn epos met interessante weetjes.
Zoals waarom je aan het aantal telefoons op iemands kantoor kan
zien hoeveel macht hij heeft. Of hoe de zinssnede “zonder
complexen” in personeelsadvertenties subtiel verwijst naar
de bereidwilligheid om met je baas het bed te delen.
Er zijn ook enkele minpunten
in het boek. Sommige scènes berusten wat veel op toeval of
zijn ronduit ongeloofwaardig. Dat Alice met een zware tas vol documenten
ontsnapt terwijl een halve fabriekspopulatie achter haar aanzit
bijvoorbeeld. Of dat ze op enkele dagen van een flinke alcoholverslaving
afraakt. Ik begrijp ook niet waarom Lev beroep doet op een ex-KGB-er
terwijl die geen lid is van zijn boevenbende.Maar mijn eindoordeel
is positief. Starling schrijft in zijn dankwoord dat Wodka een zeer
persoonlijk werk is, met liefde volbracht en dat hij hoopt dat hij
recht gedaan heeft aan een bijzonder land en een uniek volk.
Ik vind dat het boek deze
dubbele liefde uitstraalt. Drie dik verdiende sterren voor een werk
dat met liefde gelezen werd. De Nederlandse uitgever zou ik een
ster minder geven. Het boek staat bol van de storende tik- en taalfouten.
De meest frappante wil ik u niet onthouden: ‘Arkins trekken
plooiden zich in een uitdrukking waaruit gepaste Dreurige ernst
sprak.’ En nog: ‘Hij zag de stront zien.’ Als
dat niet bedreuvend is... |