Dit boek is geschreven in 1963. Met dit gegeven wil ik deze recensie
beginnen. Je moet een boek in zijn historische context plaatsen
heb ik altijd geleerd. Dat betekent dat je de tijdsgeest en het
jaartal meeneemt bij de beoordeling.
Miranda is twintig en ze staat
volop in het leven. Ze is bezig met haar studie en met het ontdekken
van haar creativiteit. Ze doet een kunstopleiding en komt daardoor
in aanraking met een milieu dat haar vreemd is en waar ze haar weg
in tracht te vinden. Levensvragen dienen zich aan, seks dient zich
aan, een ervaren man dient zich aan.
Ze heeft de pech dat Clegg haar in zijn vizier heeft. Hij is een
contactgestoorde man die al jarenlang een pathetische verliefdheid
– vanuit de verte – heeft voor Miranda. Hij stalkt haar
(dat woord bestond nog niet in 1963 !! ) en beraamt een plan om
haar te ontvoeren. Hij wil dat zij de zijne wordt en voert zijn
plan dus uit. Clegg is eenzaam en heeft nog een andere hobby : opgeprikte
vlinders verzamelen. Miranda wordt zijn volgende verzamelobject
in een verlaten huis waaruit ontsnapping niet mogelijk lijkt.
Ik kan me voorstellen dat dit
boek destijds veel stof heeft doen opwaaien. De structuur en de
toon van dit boek zijn nog steeds bijzonder. Allereerst horen we
het verhaal van Clegg en zijn obsessie voor Miranda. Hij gijzelt
haar. Halverwege verschuift het verhaal richting Miranda en dan
vertelt zij haar verhaal. Ze is angstig en klampt zich vast aan
het leven, haalt herinneringen op, schrijft een soort dagboek en
wordt gaandeweg het schrijven meer volwassen. Het jeugdig optimisme
in haar verdwijnt en maakt plaats voor reflectie en bezinning. Resultaat:
een ontwikkelingsroman binnen een thriller.
De contactgestoorde psychopaat
– Clegg - wordt door John Fowles knap neergezet. Deze Clegg
kan niet naar zichzelf kijken. Iedereen heeft schuld behalve hijzelf.
Hij weet voortdurend aangrijpingspunten te vinden om zichzelf te
ontlasten en oorzaken bij de ander te leggen. Een klassiek kenmerk
van psychopathie. Factoren uit zijn jeugd maken dit gedrag verklaarbaar,
maar niet begrijpelijk. Het verhaal van Miranda is het verhaal van
een jonge vrouw die zich vastklampt aan het leven. Onder invloed
van de omstandigheden denkt ze na, ze hoopt, ze wanhoopt, maakt
een balans op, zoekt escapes, is rebels en doet vervolgens concessies.
Ze probeert haar eigenheid te behouden. Levensdrift is de drijfveer.
Dit boek stelt nergens gerust.
Het is een beklemmend verhaal over gevangenschap, over gekte, over
contactgestoordheid en over de geest die onder barre omstandigheden
zijn vrijheid zoekt.
In 1963 geschreven. Een klassieker. Misschien zijn de overpeinzingen
van Miranda iets te uitvoerig voor een misdaadverhaal anno 2005,
maar ze zijn qua inhoud niet gedateerd. Het boek is voor de rest
ook niet gedateerd, met uitzondering van een paar begrippen waaronder:
‘nozem’.
Uitgeverij Bruna heeft ervoor
gekozen De verzamelaar uit 1963 uit te brengen. Een mooie keuze.
De schrijver Fowles verdient terecht - vele jaren na het schrijven
van dit bijzondere werk - alle lof voor het vertellen van dit beklemmende
verhaal dat akelig dichtbij komt.
|