Muziek in
de boeken van Peter Robinson. (interview)
Alan
Banks houdt veel van muziek en van heel veel soorten muziek. Zowel
van opera als van jazz en rock. Kunt u iets vertellen over de
rol die muziek in zijn leven speelt?
Die speelt
een heel belangrijke rol. Banks luistert graag naar muziek. Hij
is geen professionele luisteraar, een gewone liefhebber. Hij heeft
geen muzikale opleiding genoten, kan geen muziek lezen en speelt
zelf geen instrument. Misschien is dat juist wel de reden dat
hij intens van allerlei soorten muziek kan genieten. Voor hem
brengt muziek, hoe wild en grillig ook, een zekere orde en een
gevoel van schoonheid dat een scherp contrast vormt met het zware
en soms smerige werk dat hij doet. Wanneer hij bijvoorbeeld een
werkdag heeft doorgebracht op de plaats delict van een vermoord
kind en zijn vertrouwen in de menselijkheid tot een absoluut dieptepunt
is gedaald, kan hij troost putten uit een oud Engels folknummer,
uit een solo van Coltrane, een rocksong uit de zestiger jaren
of een symfonie van Beethoven. Hierdoor wordt hij herinnerd aan
het feit dat er nog steeds schoonheid en goedheid is in de wereld
en dat het af en toe nodig is daarbij stil te staan.
Kunt
u iets vertellen over de ontwikkeling van zijn muzieksmaak gedurende
de reeks?
In Stille
Blik, het eerste deel uit de serie, draaide hij veel operamuziek,
maar ik wilde niet dat het, zoals bij bijvoorbeeld Inspecteur
Morse, bij operamuziek van Wagner zou blijven. Zoals ik al zei
ontbreekt het Banks aan een echte muzikale achtergrond maar hij
is bereid iets nieuws te onderzoeken en staat open voor andere
vormen en klanken. Terwijl hij continue zijn klassieke basis uitbreidt,
bijvoorbeeld met koorzang, met klassieke liederen en modern klassiek,
luistert hij ook naar Bill Evans, Van Morrison en Bob Dylan. De
muziek hangt in zekere zin ook van het verhaal af, maar hij is
erg verknocht aan de muziek die hij draaide tijdens zijn puberteit
en adolescentie. Gelukkig voor hem viel deze periode in de vroege
jaren zestig en dus kon hij kennismaken met Elvis, de Beatles
en de Stones. En later met Jimmi Hendrix, The Grateful Dead, Pink
Floyd en alle anderen. Hij heeft ook wat ruimte in zijn muziekbibliotheek
ingeruimd voor een beetje punkmuziek en new wave.
Houdt
Alan Banks ook van de hedendaagse pop, rock of jazz?
Hij is niet
geheel ongevoelig voor hedendaagse zangers of bands. Zo kent hij
bijvoorbeeld : The White Stripes, Jeff Buckley, The Streets, The
Go Betweens, Doves, Beth Orton en System of a Down. Als het echter
om jazz gaat, heeft hij er bij fusion een punt achter gezet en
houdt hij meer van de Miles Davis van vóór Bitches
Brew dan van het werk dat daarna volgde.
De
zoon van Banks, Brian, speelt in een band. Dat past goed bij Banks’
liefde voor muziek. Hebt u daarom gekozen voor deze carrière
voor zijn zoon?
Nee, dat was
eigenlijk meer toeval. Ik plan de ontwikkeling van mijn personages
niet echt vooraf, en de reeks als geheel al helemaal niet. Dus
ik heb geen idee hoe de karakters zich in volgende boeken ontwikkelen.
Zelfs de scheiding van Banks verraste me. Ik wilde wel dat Brian
zich tegen de wensen van zijn ouders af zou zetten, net zoals
Banks dat met zijn eigen ouders had gedaan. Zijn ouders wilden
dat Brian ging studeren om architect te worden. Dat staat garant
voor een zeker en materieel veilig bestaan. Maar Brian had hierover
andere opvattingen. Hij wil een carrière die hem goede
vooruitzichten biedt als het gaat om beroemdheid en succes als
songwriter. Achteraf bleek dat een goede keuze en Banks had het
maar te accepteren. Uiteindelijk is hij erg trots op wat zijn
zoon heeft bereikt. Tegelijkertijd kent hij de valkuilen die horen
bij het leven in de rockmuziek. En dus maakt hij zich voortdurend
zorgen!
Op
uw website maakt u melding van de muziek die in uw boeken voorbij
komt. Krijgt u hierop veel reacties?
Ja. Blijkbaar
spreekt de muziek de lezers aan. Sommige mensen kennen een bepaald
nummer of een componist niet en willen daar graag meer over weten.
Als ik op tournee ben, krijg ik regelmatig cd’s van fans.
Op deze manier ontdek ik soms nieuwe muziek. En mensen sturen
me e-mails met de vraag waar een bepaalde opname te koop is. Niet
alle reacties zijn uiteraard positief, maar de meeste toch wel.
Het is zelfs zo dat ik meer reacties op de muziek en op Banks’
liefdesleven krijg dan op de feitelijke plot van de boeken.
In
alle boeken speelt muziek een prominente rol. Is er een boek waarin
muziek het meest op de voorgrond staat?
Ja, maar dat
boek is nog niet gepubliceerd. Dat is mijn volgende boek dat in
juni 2006 in het Engels verschijnt. Het heet Piece of my Heart
en dit is de titel van een nummer van Janis Joplin. Een deel van
het verhaal gaat over een moord op een popfestival in 1969 en
een hedendaagse politieonderzoek naar deze moord met Banks aan
het roer. Daarnaast vindt een moord plaats op een muziekjournalist
die bezig is met een verhaal over de reünie van een band
uit de jaren zestig. In dit boek komt vrij veel onbekende Britse
muziek uit de jaren zestig voor, en ook een paar bekende bands.
In Onvoltooide zomer werd Banks ook teruggevoerd naar zijn muziekwortels
van zijn jeugd in 1965.
Er
zijn meer auteurs van misdaadromans die muziek in hun boeken een
plek geven. Hoe ziet u de relatie tussen de misdaadroman en muziek?
Eigenlijk
komt het er op neer dat de auteurs vaak schrijven, ik ook, over
de muziek waar ze graag naar luisteren. Ik zou nooit enthousiast
kunnen schrijven over muziek waar ik niet van hou. Muziek speelt
een belangrijke rol in de verhalen voor het neerzetten van en
tekenen van karakters, de sfeer of de weergave van een tijdsbeeld.
In Verdronken Verleden bijvoorbeeld heb ik populaire muziek gebruikt
die gedurende de Tweede Wereldoorlog veel werd gedraaid. Muziek
kan het karakter of de woorden van een personage extra toelichten.
Dit kan soms ook ironisch bedoeld zijn. Je kunt contrasten aangeven
tussen een bepaalde gebeurtenis of visie en wat er in werkelijkheid
gebeurt. Het gebruik van ‘What a Wonderful World’
van Louis Armstrong in de film Good Morning, Vietnam is daar een
goed voorbeeld van. Dat geldt ook voor ‘The End’ van
The Doors. Dat wordt gespeeld als illustratie voor destructieve
scènes aan het begin van de film Apocalypse Now.
Tijdens
een interview op internet zegt u dat u het een goed idee zou vinden
als er een cd samengesteld zou worden met muziek die een rol speelt
in misdaadromans. Denk aan de liefde van Inspecteur Morse (Colin
Dexter) voor klassieke muziek of inspecteur Rebus van Ian Rankin.
Hij houdt van Van Morrison en de Stones en zo zijn er meer voorbeelden,
niet te vergeten Alan Banks zelf. Is er ooit een dergelijke compilatie
verschenen?
Ik zou het
een goed idee vinden, maar het is bij een idee gebleven. Ik geloof
dat er een cd bestaat met muziek die voorkomt in de t.v.-serie
van Inspector Morse en in Amerika hebben Michael Connelly en George
Pelecanos muziek op CD uitgegeven – voor promotiedoeleinden
- die verwijst naar hun boeken. Mijn Amerikaanse uitgever wilde
zo’n cd samenstellen ter promotie van mijn nieuwe boek Piece
of My Heart,. maar het bleek te moeilijk of te kostbaar om de
rechten van het merendeel van de nummers te verwerven. Ik ben
een groot voorstander van het idee dat artiesten worden betaald
voor hun werk, uiteraard, maar het zijn de grote platenmaatschappijen
die zowel de consumenten als de artiesten uitmelken en het ziet
ernaar uit dat daar voorlopig geen verandering in komt. Ik wilde
bijvoorbeeld een paar zinnen van een oud nummer van Sara Martin
in mijn boek A Necessary End verwerken. Maar de platenmaatschappij
die de rechten beheert, vroeg daarvoor 200 dollar. Op dat moment
kon ik me dat niet permitteren en heb de passage geschrapt. Ik
zou het minder erg gevonden hebben als Sara Martin nog in leven
was geweest en een deel van het geld zou hebben gekregen, maar
zij was allang overleden. Nu steekt zo’n platenmaatschappij
het geld in zijn zak.
De
titel van uw boek ‘Strange Affair’ verwijst naar een
nummer van Richard Thompson . Hij speelde vroeger gitaar en zong
in de band Fairport Convention. Zijn er andere titels van uw boeken
die naar een muzikant of een liedtekst verwijzen?
Richard Thompson
is nog steeds zeer actief op muzikaal gebied. Volgens mij was
een van zijn laatste projecten de muziek bij ‘Grizzly Man’
van Werner Herzog. Andere titels die ik gebruikt heb waren No
Cure for Love van Leonard Cohen en Playing With Fire van de Rolling
Stones. Aftermath is ook een titel van een album van de Stones
en dan natuurlijk mijn boek dat in 2006 uitkomt Piece of My Heart
ontleend aan Janis Joplin. In de toekomst zullen er meer komen.
Het is een stuk gemakkelijker dan zelf mijn titels bedenken!
Bestaat
er voor u een muziekstuk dat perfect de sfeer van misdaadromans
tekent?
Nee. De muziek
varieert, afhankelijk van het verhaal. Zo heb ik een scène
uit Tosca van Puccini gebruikt in mijn eerste boek Gallow View.
Bij dat betreffende onderdeel paste het goed, maar ergens anders
zou het niet gewerkt hebben. Watching the Detectives van Elvis
Costello pakte goed uit bij de scène op het eind van Strange
Affair. Maar er bestaat geen muziekstuk dat aan alle eisen van
de misdaadroman kan voldoen.
Wilt
u iets vertellen over uw eigen favoriete muziek?
Mijn muzieksmaak
lijkt behoorlijk op die van Alan Banks. Ik heb periodes dat ik
veel naar jazz luister of klassiek of rock. Momenteel luister
ik niet veel naar jazzmuziek, maar dat komt wel weer; dat weet
ik zeker. Ik zit nu in een Johnny Cash periode en geniet erg van
‘The Legend Box’. Daarnaast hou ik van Richard Thomson
met ‘Front Parlour Ballads’ . De laatste tijd luister
ik ook veel naar Green Day, Nick Cave, Josh Rouse en de Fillmore-concerten
van de Grateful Dead uit ’69. Sinds het einde van de jaren
zestig ben ik een trouwe ‘deadhead’. Ik luister nog
steeds veel naar klassieke muziek. Favorieten zijn momenteel de
latere Strijkkwartetten van Beethoven en Liederen van Schubert.
Daarnaast heb ik de laatste tijd veel geluisterd naar pianosonates
en strijkkwartetten van Mozart.
Luistert
u naar muziek terwijl u schrijft?
Soms wel.
Meestal is dat instrumentele muziek. Teksten leiden me af. Als
het schrijven goed gaat, dan zet ik wel eens muziek op. Maar vaak
weet ik dan twee uur later niet meer wat ik gehoord heb. Als ik
me elke noot kan herinneren, heb ik een slechte werkdag.
Wat
was uw favoriete CD van het jaar 2005?
Moeilijke
vraag. De Johnny Cash-box waar ik het over had, Legend, hoort
er zeker bij en de Strijkkwartetten van Beethoven in de uitvoering
van Takacs Quartet.
En er is een geweldige cd box met 21 cd’s van Liederen van
Schubert gezongen door Dietrich Fischer-Dieskau. Het duurt wel
een paar jaar voordat ik dat echt goed doorgrond heb. Ook de 10-cd-set
van de vijf Grateful Dead-concerten in februari-maart 1969 is
een lichtpuntje in mijn leven.
Speelt
u zelf een instrument? Of hebt u misschien een goede stem?
Op school
heb ik een beetje klarinet leren spelen en later gitaar, maar
een goede muzikant ben ik nooit geworden. Wel heb een tijdje in
een rock band gespeeld en een paar nummers geschreven. Ik heb
geen bijzonder goede stem, speelde in die tijd een redelijk goede
ritmegitaar en een beetje echo bleek wonderen te doen voor mijn
stem! Achteraf gezien had ik destijds beter basgitaar kunnen gaan
spelen. Niet dat dat gemakkelijk is, maar de basis is simpeler,
zeker in de rockmuziek. Ik denk dat ik een redelijk goede bassist
had kunnen worden als ik er bijtijds aan was begonnen.
Nu
nog enkele vragen over uw derde boek, A Necessary End, dat in
Nederlandse vertaling is verschenen. De oorspronkelijke publicatie
was in 1989 en het was uw derde boek. Kunt u zich nog herinneren
dat u het schreef en kunt u iets vertellen over het schrijfproces?
Ik kan me er weinig meer van herinneren. Maar meestal gaat het
volgens een bepaald stramien. Ik begin met een sterk visueel beeld
en een lijk. Daarna ontwikkelt zich het verhaal. Ik heb in het
begin geen vaste opzet. Hoewel het boek in 1988 is geschreven
was het een verlate poging om de sfeer van de zestiger jaren uit
te bannen. Dat is duidelijk niet gelukt, want ik blijf in mijn
boeken terugkeren naar die periode. Het was ook een commentaar
op het Thatcher-tijdperk. In die tijd was ik al vertrokken uit
Groot-Brittannië , maar ik kwam regelmatig terug. Dan schrok
ik van de aftakeling die in het noorden plaatsvond en de veranderingen
in de wereld waarin ik was opgegroeid, om van de Falkland-oorlog
en de mijnwerkersstakingen nog maar te zwijgen. Ik heb veel emigrantenideeën
in dit boek verwerkt.
Was
het boek een succes?
Niet echt.
In Canada werd het in hetzelfde jaar gepubliceerd als 'Zondeval'
en omdat dit boek zich voor een deel in Toronto afspeelt sloeg
het beter aan. Waarschijnlijk vonden de mensen in Engeland het
een beetje gedateerd. In 1989 kwam er een eind aan de regering
Thatcher, en de zestiger jaren waren allang voorbij.
Hoe
kijkt u nu, jaren later, naar A Necessary End?
Het is altijd
een van mijn favorieten gebleven waarschijnlijk omdat ik er veel
van mijn eigen ervaringen in heb verwerkt. Veel van de personages
zijn ontleend aan mensen die ik in die tijd kende. Waarschijnlijk
is het ook mijn meest politiek getinte boek. Misschien is dat
ook een verklaring voor het gebrek aan echt succes. Ik ben geen
politiek schrijver. Maar de muziek in het boek mag er zijn. Ik
herinner me nog een autorit van Skipton naar Bronte met muziek
van Robert Johnson op de achtergrond en voelde een onwaarschijnlijke
verwantschap tussen de Mississippi Delta-blues en het steeds desolater
wordende landschap van Yorkshire. Het is ook het eerste boek waarin
Richard “Dirty Dick” Burgess meespeelt. Hij is later
een favoriet karakter van me geworden.
Wilt
u de Nederlandse lezers misschien nog iets vertellen over dit
boek?
Ik wil hen
alleen vragen om het boek in de context van die tijd te plaatsen.
Zie het als een tijdsbeeld en geniet vooral van de blues!
(Ine
Jacet - Voor Bruna)