Marc Dugain - Een ordinaire terechtstelling (2009) ****

Deze roman begint in 1952. De urologe Olga (moeder van Pavel, de verteller van een aantal hoofdstukken) wordt opgepakt en naar Stalin gebracht. Omdat ze ook magnetiseur is, moet ze Stalin behandelen. Haar ziekenhuisdirecteur beschermt haar omdat hij van haar houdt.
Haar man wordt gevangen genomen omdat Stalin wil weten wat de vrouw thuis heeft verteld. Ook wil hij weten of ze Joods is.
Olga’s echtgenoot laat los dat zijn vrouw een hooggeplaatste minnaar heeft en wordt vrijgelaten. Haar nationaliteit verraadt hij niet. Hij wordt bij het technisch onderhoud van een project voor de bouw van kernonderzeeërs betrokken en overlijdt in het jaar dat zijn zoon wordt verwekt aan de gevolgen van drankmisbruik. Na de dood van Stalin werkt Olga op de kernonderzeeërbasis. Er is kritiek op haar functioneren.
Een aantal jaren later wordt een geheim agent van de KGB, die Poetin moet verbeelden, getest op zijn omkoopbaarheid in een spionagezaak met kernonderzeeërs. We zien dat hij weinig zelfbeheersing heeft. Later wordt hij hoofd van de federale veiligheidsdienst.
Weer vele jaren later krijgt Pavel, die dan geschiedenisleraar is, schadeloosstelling en een woning en vervroegd pensioen omdat -zoals later zal blijken- zijn zoon Vania spoorloos is verdwenen na het vergaan van de Koersk (in het boek Oskar genoemd). Zijn dochter is journalist. Hij wil scheiden van zijn vrouw, maar doet dat niet omdat ze een ongeluk krijgt. Hij heeft een relatie met een vrouw van wie de man eerder op een andere onderzeeër om het leven is gekomen.
Een Franse journalist gaat het ongeluk met de Oskar onderzoeken. Hij komt niet achter de oorzaak van de ramp. Is de onderzeeër geraakt door een torpedo of geramd door een onderzeeboot van de NAVO? Is er na aanvaring met een andere onderzeeboot een raket afgeschoten of is er een eigen raket ontploft? Was het personeel onkundig? Of zijn de zwarthandelaren de schuldigen omdat zij de onderzeeër niet goed hebben onderhouden? Een laatste verklaring voor de ramp kan sabotage door Tsjetsjenen zijn.

De trieste conclusie in deze deels fictieve en deels op feiten gebaseerde roman is dat de 23 overlevenden moesten sterven omdat de president bang was voor hun getuigenissen. Ze hadden gered kunnen worden als de president eerder Engelse hulp had geaccepteerd.
Uiteindelijk komen alle 118 bemannningsleden om.  Het schip wordt een jaar later geborgen. Het voorschip met mogelijke beschadigingen is eraf gezaagd om eventuele speculaties over de oorzaak van de ramp de kop in te drukken.

Het boek is goed geschreven. Het is spannend, zeer geloofwaardig en boeit van begin tot eind. Het is zo indringend dat je het gevoel krijgt alsof je zelf aan boord zit.
Je krijgt een goed beeld van het communisme en de val daarvan en daarmee ook van de geschiedenis van de Sovjet Unie van 1952-2000.
Ook is het maatschappijkritisch, bijvoorbeeld als de geschiedenisleraar Pavel verzucht dat in zijn vakgebied de feiten al vervalst worden voordat ze de tijd hebben gekregen om tot het verleden te gaan behoren. Pavel omschrijft geschiedenis als een verzinsel dat voor wetenschap wil doorgaan.

Marc Dugain is politicoloog en zakenman.