De woorden van Babel - Andreu Carranza (2011) ****

Pol Albión, een succesvol schrijver, krijgt een brief van zijn overleden oom Luis waarin deze hem aanraadt om met Anna, zijn uitgeefster, te praten om zijn mysterieuze afkomst te achterhalen. Oom Luis heeft beloofd nooit te vertellen wie Pol’s ouders zijn. Een belofte waar hij zich aan wil houden. Anna geeft Pol vervolgens de opdracht om zijn jeugdherinneringen op te schrijven voordat zij hem wil vertellen wat zij weet.
Na dit nieuwsgierig makende intro neemt Pol ons mee naar zijn jeugd in een klein dorpje buiten Barcelona, waar hij bij zijn oom Luis en tante Magdalena woonde. Hij vertelt hoe hij als getraumatiseerd kind bij zijn oom en tante arriveert, hoe hij zijn schooltijd heeft ervaren, hoe hij lid wordt van het tiende, een (onschuldige) jeugdbende uit het dorp en zijn liefde voor het meisje Vlinder. Dwars door het jeugdverhaal heen laat Pol zien hoe de liefde voor woorden en boeken hem met de paplepel wordt ingegoten, door Babel, de familiedrukpers, maar voornamelijk door zijn oom Luis die onder de dictatuur van Franco, in tijden van censuur, als drukker en voorstander van het vrije woord een risicovol bestaan heeft.

Carranza heeft een prachtig boek geschreven. Hij neemt de lezer aan de hand mee terug in de tijd, een tijd waarin de censuur van Franco de overhand heeft. Met goed gekozen voorbeelden laat hij zien wat het doet met de ontwikkeling van mensen als de overheid bepaalt welke boeken zij mogen lezen. Pol’s oom Luis ziet dat anders en geeft Pol met zorg uitgekozen boeken om zijn gevoelsleven te ontwikkelen en te leren begrijpen. Juist als drukker en voorstander van het vrije woord, heeft hij als geen ander inzicht in die boeken die door elk opgroeiend kind gelezen zouden moeten worden.

Verbijsterend vond ik het om me te realiseren dat klassiekers zoals  ‘Schateiland’, ‘Oorlog en vrede’ maar ook ‘Het lijden van de jonge Werther’ tot halverwege de jaren 70 van de vorige eeuw verboden waren in Spanje. Ook belangrijke Spaanse schrijvers vielen onder die censuur.

Carranza heeft de gave om zijn verhaal beeldend te vertellen. Zijn karakters zijn goed uitgewerkt. Als lezer word je meegenomen naar en beleef je ook werkelijk de jeugd van Pol in het ogenschijnlijk vredige dorpje. Pol is een kind, hij gaat naar school, speelt met zijn vriendjes etc. Tegelijkertijd laat Carranza zien hoe de mensen in dit kleine dorpje omgaan met de altijd aanwezige angst om verraden te worden. Een angst die door geen volwassene uitgesproken wordt. En dat geeft, hoe mooi geschreven ook,  een grimmig karakter aan het boek.
Heel voelbaar vond ik de angst die Pol heeft als hij zich realiseert dat hij als kind wordt uitgehoord over wat er bij hem thuis gebeurt. Zijn oom is immers als drukker altijd verdacht. En het besef van Pol dat hij iets moet doen omdat anders zijn oom gearresteerd wordt.
Uiteindelijk blijkt dat de drukpers Babel en het verleden van Pol zodanig met elkaar verweven zijn dat ik zelfs de titel ‘De woorden van Babel’ prachtig gekozen vind. Waarmee de kracht van het geschreven woord voor mij onderstreept werd!

Liane Baltus
September 2011