Philippe Claudel - Het onderzoek (roman) ***** (Vertaling Manik Sarkar)
Kafkaësk absurdisme

“voor al degenen die nog komen,
opdat zij niet de volgenden zijn

De Onderzoeker komt aan in de Stad, een industriestadje met maar één bedrijf. Dat bedrijf lijkt overspoeld te worden door zelfmoorden. De taak van de Onderzoeker is dit te verklaren. Want daar leeft hij voor, voor het structuur aanbrengen in de wanorde, verklaringen geven, eigenlijk gewoon controle hebben. Maar dat maakt Het Onderzoek niet tot een psychologisch doorwrochte roman, neen, Het Onderzoek werpt een licht op de mens in zijn samenleving.

Het Onderzoek is als een droom die uitmondt in een ware nachtmerrie. De plichtsgetrouwe Onderzoeker – een man met alleen zijn functie als naam, zijn identiteitspapieren worden in totale ironie afgenomen als hij het Hotel betreedt – komt enkel zijn opdracht uitvoeren. Maar hij loopt vanaf zijn afstap van de treeplank aan tegen een bureaucratische maatschappij die hem van het kastje naar de muur stuurt en terug. De wereld van de Onderzoeker is een wereld waarin niemand zich afvraagt wat hij doet, of waarom hij doet wat hij doet. Hun naam is hun opdracht: De Nachtwaker, de Portier, zij doen hun opdracht, en zelfs de Verantwoordelijke doet als leider van het grote Bedrijf niets anders dan zijn opdracht. Een enge, maar herkenbare situatie voor de lezer die de frustratie van de goedzak, de sullige held maar al te goed aanvoelt.

Zijn uiteindelijke woede brengt hem waar hij heen wil, geeft hem vreemd genoeg medewerking. Maar niets is zo absurd als de haast krankzinnige climax uit Claudels pen. Zijn kafkaësk universum, zijn wereld die ook wel de onze is, knalt uit elkaar als om te tonen wat er met de gehoorzame massa gebeurt als zij goedgelovig blijft.
De roman, of meer een novelle eigenlijk met maar 253 bladzijden, geeft de lezer een donderende boodschap mee. Enig minpuntje kan zijn dat deze zo absurd krankzinnig is verpakt dat de lezer enkel geniet van Claudels prachtige, direct zinnen. Maar dat is gemier met de regeltjes..

Mensen bedenken vaak dingen waarvan ze het nut niet direct inzien en die dat later ook niet blijken te hebben. Maar af en toe is nadenken net zoiets als het laten draaien van een lege wasmachine: het is een goede manier om te testen of het apparaat het nog doet, maar de vuile was die naast de machine ligt wordt er niet schoner van.