Veelbelovend begin van trilogie

Als het over Mannen die vrouwen haten van Stieg Larsson gaat, dan is er goed nieuws en slecht nieuws. Het goede nieuws is dat het boek deel uit maakt van de zogenaamde Milleniumtrilogie, en dat het tweede deel dit najaar (2007) al in de boekhandel zal liggen. Het slechte nieuws is dat Stieg Larsson in 2004 stierf, amper vijftig jaar oud. Nieuw werk is daardoor helaas uitgesloten.

De naam Milleniumtrilogie komt van het tijdschrift Millenium waarvan hoofdpersonage Mikael Blomkvist de bezielende kracht is. Het is een eigenzinnig, maatschappijkritisch magazine dat bij voorkeur politieke of financiële schandalen aan de kaak stelt. Mikael vormt samen met hoofdredacteur (en minnares) Erika en grafisch talent Christer het hart van het blad. Bij het begin van Mannen die vrouwen haten werkte Mikael zich in nesten. Hij betichtte de grootste Zweedse industrieel van wanpraktijken, maar zijn bewijzen bleken flinterdun. De industrieel schakelde zijn juridische dienst in, en die liet van Mikael geen spaander heel. Mikael neemt tijdelijk afstand van Millenium en in die zin komt de vraag van Henrik Vanger, ooit een staalmagnaat met veel invloed, net op tijd. Veertig jaar geleden verdween Henriks nichtje Harriët en nu hij zijn einde voelt naderen, wil hij nog een laatste poging doen om uit te zoeken wat er met haar gebeurd is. Daarvoor doet hij beroep op de onderzoekscapaciteiten van Mikael.

Voor Vanger Mikael contacteert, laat hij het prestigieuze Milton Security het leven van Mikael uitspitten. Kwestie van weten met wie je precies werkt. De werkneemster die deze klus klaart is Lisbeth Salander, het buitenbeentje van het bedrijf. Ze is anorectisch mager, heeft ravenzwart stekeltjeshaar, diverse piercings en tatoeages, en ze vertoont een opmerkelijk gebrek aan emoties. Omdat de maatschappij haar niet in staat acht om voor zichzelf te zorgen, kreeg ze een voogd toegewezen. Maar dat aspect van haar leven houdt ze angstvallig verborgen voor haar werkgever.

De verhaallijnen van Mikael en Lisbeth blijven een hele tijd naast elkaar lopen. Mikael begint met weinig hoop op een goede afloop aan de speurtocht naar Harriët. Zijn opdrachtgever Hendrik vertelt hem een familiegeschiedenis die bol staat van rechtsextremistische ideeën, haat en nijd. In hoeverre hebben die gebeurtenissen uit het verleden hun weerslag gehad op de verdwijning van Harriët?
Lisbeth is geïntrigeerd geraakt door het leven van Mikael, en volgt hem van op afstand. Intussen rekent ze in haar privéleven af met de eerbiedwaardige advocaat die ze toegewezen kreeg als voogd. Op het moment dat Mikael en Lisbeth elkaar tegenkomen, ontrolt het plot zich razendsnel naar een vreselijke finale. Wat er met Harriët gebeurde, is één ding, maar wat er volgens Larsson elke dag opnieuw met vrouwen kan gebeuren, is schokkend. De betekenis van de titel Mannen die vrouwen haten wordt pijnlijk duidelijk.

Door deze thematiek, maar ook door de verschillende verhaallijnen die Larsson zeer bevredigend uitwerkt en door de aansprekende personages, is Mannen die vrouwen haten een boek dat je niet snel vergeet. Het bestaat uit 560 pagina’s waar je doorheen vliegt. Deel twee van de trilogie verschijnt in november 2007. Dit deel zal De vrouw die met vuur speelde heten. En hoera, het zijn weer dik 500 pagina’s! Deze reeks is echt iets om naar uit te kijken.

Stieg Larsson had zijn Milleniumtrilogie klaar, maar nog voor het eerste deel verscheen, stierf hij onverwacht. Het is oprecht jammer dat hij niet meer kon meemaken hoe duizenden mensen in verschillende taalgebieden van zijn boeken genieten. De reeks is een weergaloos succes, en terecht.

De vrouw die met vuur speelde is van in het begin lekker meeslepend. Lisbeth Salander, de jonge vrouw met provocerend uiterlijk en ongelooflijke hackerscapaciteiten, zit op het eiland Grenada. Ze heeft volledig gebroken met Mikael Blomkvist, de journalist van het kritische magazine Millenium. In Mannen die vrouwen haten werkten ze samen aan een ophefmakende zaak en werden ze geliefden. Mikael begrijpt niet waarom Lisbeth geen contact meer met hem wil, maar heeft niet veel tijd om daar bij stil te staan. Zijn blad is bezig aan een themanummer rond vrouwenhandel. De redactie verwacht dat de informatie zal inslaan als een bom.

Wat Mikael niet weet, is dat Lisbeth een zwaar verleden met zich meesleurt. Ze bleek geen gemakkelijk kind en verbleef jaren in een psychiatrische instelling en bij pleeggezinnen, en staat nu nog onder curatele. Lisbeth wil afrekenen met haar toezichthoudende advocaat, Nils Bjurman. Sinds het vorige boek beschikt Lisbeth over veel geld, wat haar mogelijkheden om dingen te doen aanzienlijk vergroot.

Op een nacht worden drie mensen vermoord. Een journalist van Millenium, een onderzoekster rond vrouwenhandel en advocaat Bjurman. Het moordwapen wordt snel gevonden. Vreemd genoeg staan Lisbeths vingerafdrukken er op, en dat is het begin van een echte klopjacht. Niet alleen de politie is op zoek naar Lisbeth, ook een obscure motorbende wil haar te pakken krijgen net zoals Mikael, die ondanks de moord op zijn topjournalist in haar onschuld gelooft.

Beetje bij beetje komt de waarheid achter Lisbeth Salander te voorschijn. Die is onthutsend en helaas erg geloofwaardig. Deze waarheid hangt nauw samen met de ontknoping van het hele verhaal en je kan alleen maar vaststellen dat Larsson geen enkel eindje laat liggen. Hij plaatst levensechte, beklijvende personages in een ronduit adembenemend verhaal met een flinke scheut maatschappijkritiek en een flinke scheut actie waarvan je in je handen wrijft van genoegen. Ze doet het toch allemaal maar, die Lisbeth. De vraag of al die heldendaden nou écht allemaal zo zouden kunnen lopen, stel je je zelfs niet. Larssons taal is soepel en hij hanteert een stramien waarin je niet verdwaalt. Dit boek is klasse, van pagina 5 tot pagina 568, pagina’s waar je doorvliegt, trouwens. Laat nummer drie, Gerechtigheid, maar komen.   

Gerechtigheid (2008) Stieg Larsson ****

Onweerstaanbaar slot!

Dat Stieg Larsson onverwacht stierf op vijftigjarige leeftijd, nog voor de publicatie van zijn Millenniumtrilogie, is al lang geen nieuws meer. Het kwam uitgebreid ter sprake bij het verschijnen van deel 1, Mannen die vrouwen haten. Het werd een dik half jaar later herhaald, toen De vrouw die met vuur speelde in de winkel lag. En nu, najaar 2008, trappen we met die boodschap nog maar eens een open deur in. Dat komt omdat Larssons Millenniumtrilogie met de charmante, gedreven journalist Mikael Blomkvist en de eigenzinnige hacker Lisbeth Salander, inmiddels miljoenen enthousiaste fans kreeg over heel Europa. De laatste in de reeks, Gerechtigheid, draagt dan ook de sticker “Al meer dan zes miljoen exemplaren verkocht!”

Nu vormen verkooprecords niet altijd een garantie voor kwaliteit. En na de meer dan goed gesmaakte eerdere delen, sluimerde de ongerustheid dat de laatste misschien wat minder zou zijn. Niet dus! Gerechtigheid is opnieuw een dikke pil die leest als een trein en waar je je nachtrust voor laat staan. Wat deze reeks zo waanzinnig populair maakt zijn in de eerste plaats de personages wiens bekommernissen verankerd zitten in een stevige verhaallijn. In deel 1 lag de focus vooral op een raadsel dat Blomkvist moest oplossen en waarbij Lisbeth Salander halverwege het boek om de hoek kwam kijken. Dat Lisbeth “een rare” was, wisten we al meteen. Dat er een gegronde reden was voor haar afwijkend gedrag, dat kwamen we te weten in deel 2. Op het einde van dat boek lijkt Lisbeth Salander voor eens en voor altijd te willen afrekenen met de demonen uit haar verleden, een hachelijke onderneming, zo blijkt. Salander komt zwaar gehavend uit de strijd, en daar begint meteen deel 3: met Lisbeth in het ziekenhuis.

Het is niet aan te raden, en eigenlijk ook helemaal niet logisch, om met deel 3 te beginnen. In sommige series is de volgorde niet zo belangrijk, maar in deze trilogie wel. Meer zelfs: als je delen 1 en 2 niet las, dan begrijp je gewoon niks van deel 3. Deel 3 draait, zoals de titel ook erg duidelijk zegt, om gerechtigheid. Er is Salander in het verleden veel onrecht aangedaan. Als gevolg van een gigantische en immorele doofpotaffaire kwam zij in de psychiatrie terecht waar ze monddood gemaakt werd. Er zijn krachten in de samenleving die haar nog steeds, goedschiks of kwaadschiks, het zwijgen willen opleggen. Gelukkig heeft Lisbeth intussen ook vrienden die achter haar staan. In 651 boeiende en spannende pagina’s kom je te weten of gerechtigheid voor haar een haalbare kaart is. Een aanrader, deze trilogie!