Enkele jaren geleden schafte ik – ongetwijfeld in een vlaag van overmoed – Het Bureau van J.J. Voskuil aan. Alle zeven delen. Ik beeldde me toen in dat de lotgevallen van Maarten Koning en zijn collega’s op een wetenschappelijk instituut me heel erg zouden kunnen boeien. Dat denk ik eigenlijk nog steeds, alleen schrikken de kleine lettertjes en het aanzienlijke volume me af. Ik ben voorlopig te druk met mijn eigen leven. Daar komt vast ooit verandering in, en tot die tijd wacht Het Bureau geduldig in de boekenkast.

Het is een overbodige inleiding, gewoon bedoeld om u, beste lezer, te zeggen: ik ken Voskuil en zijn reputatie, maar ik las nog niets van hem. Tot ik onlangs De buurman in de boekhandel zal liggen. In dit postuum uitgegeven boek is de hoofdrol eveneens weggelegd voor Maarten Koning. Hij woont samen met zijn vrouw Nicolien in een Amsterdams pand en op een dag krijgen ze een nieuwe buurman, Petrus. Petrus blijkt homoseksueel en dat feit levert hem Nicoliens onvoorwaardelijke sympathie op. Homoseksuelen zijn namelijk “underdogs” en de lichtelijk hysterische Nicolien neemt het principieel op voor underdogs. Elke onschuldige opmerking van Maarten over hun buurman en zijn vriend Peer ontaardt in een vurige woordenwisseling, waarbij Nicolien oude koeien gretig uit de gracht haalt. Maarten heeft helemaal niets tegen homoseksuelen, alleen vindt hij zijn buurmannen oninteressante druiloren. Dat gaat er bij Nicolien niet in, ze vermoedt dan ook voorhuwelijkse indoctrinatie van moederskant. Zucht.

Het leven van Maarten en Nicolien gaat zijn gangetje. Maarten gaat werken, schrijft een boek. Ze maken samen fietstochtjes en gaan af en toe op reis. Maarten loopt op kousenvoetjes rond het thema “buurmannen”, maar Nicolien is hypergevoelig als het haar underdogs betreft. Ze volhardt in de boosheid en put Maarten uit. Het lijkt geen pretje om getrouwd te zijn met zo’n Nicolien.

De buurmannen komen ook in beeld, Petrus met zijn gekke, kromme beentjes en de veel jongere Peer met zijn onvoorspelbaar humeur. Zij zijn de underdogs die te allen tijde moeten ontzien worden.

De buurman is een heerlijk boek. Het is niet netjes om genoegen te scheppen in andermans ellende, maar het puntgaaf neergepende mag als verzachtende omstandigheid gelden.
Waarom het postuum uitgegeven is: het boek is net als Het Bureau écht geïnspireerd door Voskuils leven. Hij schreef De buurman in 2001. Hij mocht het van zijn vrouw niet publiceren, enerzijds omdat erin beschreven hoofdpersonages nog leefden en erdoor gekwetst zouden worden, anderzijds omdat het veelvuldige geruzie ook voor haar confronterend was.
Voskuil stierf in 2008, en onlangs overleed ook de laatste andere hoofdpersoon. Daarna besloot Voskuils weduwe dat het nu wel kon, omdat ze zich over het beschreven geruzie tussen hem en haar kon heen zetten. Gelukkig! Anders was een pareltje verloren gegaan. Ik heb veel plezier beleefd aan De buurman (het boek).