De celliste is een verhaal in de Inspecteur Troy-reeks. Met die reeks is iets vreemds. Niet alleen verspringt de tijd in de boeken zelf, ook de reeks zelf is niet tijdsynchroon. Ik bedoel daarmee dat de oudere boeken zich niet per se eerder in de tijd afspelen dan de latere. Speelde Black Out, met (toen nog) brigadier Troy van Scotland Yard in Londen 1941, tegen de achtergrond van WO II, in het tweede Troy-avontuur, De Lijfwacht ***, is (inmiddels) hoofdinspecteur Troy de lijfwacht van de Russische partijleider Chroestjov, op staatsbezoek in Londen 1956. Oneerbare verdiensten **** is het derde boek in de reeks. Het speelt zich af in Londen, in de jaren zestig van de vorige eeuw, en gaat over een politiek seksschandaal (de destijds beruchte zgn. Profumo-affaire stond model voor dit verhaal).

Frederick Troy is de jongste zoon van Russische immigranten, die na de mislukte revolutie in 1905 Rusland verlaten. Vader Troy wordt rijk als uitgever van een krant. Troy’s oudere broer Rod is staatssecretaris voor Labour.
Troy’s naam en achtergrond openen vele deuren. Lawton beschrijft het Engelse upper class-milieu op een manier die doet denken aan John le Carré in de Smiley-trilogie: scherp, soms hilarisch, altijd afstandelijk.

De Celliste, het vijfde Troy-avontuur, gaat terug naar WO II en zelfs daarvoor. Deel een, Overmoed, schiet heen en weer van Wenen 1934-44 naar Londen 1940, New York 1941-42 en 1946, Chicago 1942, Auschwitz 1944-45 en Parijs 1945-46.
Het muzikale wonderkind Méret Voytek, celliste, is leerlinge van de beroemde pianist Viktor Rosen, een joodse emigré uit Duitsland. Als de nazi-dreiging in Oostenrijk te groot wordt, vlucht Rosen naar Londen. Oostenrijk sluit zich aan bij het Derde Rijk. In diezelfde tijd is Dr. Karel Szabo, Hongaars kernfysicus, in Engeland geïnterneerd op het Isle of Man. Via Canada gaat hij naar de VS waar de Amerikanen hem opnemen in het Oppenheimer-team dat een atoombom ontwikkelt. Szabo keert aan het eind van WO II na het succesvolle atoomprogramma terug naar Engeland.
Door een ongelukkig toeval raakt Méret in 1944 betrokken bij een joodse verzetsdaad. Ze wordt gedeporteerd naar het vernietigingskamp Auschwitz. Ze overleeft omdat ze als celliste deel uitmaakt van het kamporkest dat speelt bij de aankomst van nieuwe gevangenen. Als de Russen het kamp bevrijden, rekruteren ze haar als Sovjet-spionne. Via Parijs gaat ze naar Londen, waar ze opnieuw in contact komt met haar vroegere leraar Rosen.

Pas in het tweede deel, Onthechting, komt Troy aan bod.
Londen, 1948. Troy onderzoekt een geheimzinnige moord.
Een Poolse tweederangskunstschilder is vermoord op station Charing Cross.
Het is de aanleiding voor Troy’s zoektocht in Poolse en Russische kringen.
Uiteindelijk komen deel een en deel twee op een prachtige wijze samen.

Lawton weet de verschillende verhaallijnen op een weergaloze manier met elkaar te verbinden. De uiteindelijke plot is een meesterlijk idee: muziek en spionage vormen één geheel. Schitterend.